Sint-Benedictuskerk Mortsel

Sint-Benedictus was een zelfstandige parochie vanaf 1158. De oorspronkelijke kerk, gebouwd tussen de 13de en de 15de eeuw, werd herbouwd ca 1630. De bergplaats en de doopkapel links en rechts van de toren dateren van 1877. In 1914 werd de torenspits vernietigd door Belgische genietroepen. De kerk kreeg haar huidig uitzicht in 1960-1961 na vergroting, afbraak van het oude koor en de transept, opbouw van een breder transept en een groter koor, naar ontwerp van architect Joseph-Louis Stynen.

Het is een georiënteerde kruiskerk met ingebouwde vierkante zandstenen westtoren (tweede helft 15de eeuw) en zijbeuken met drie traveeën (ca 1630), drie-beukig transept en een koor met twee rechte traveeën (overspanningen) en driezijdige sluiting (1960-1961).

In het interieur vinden we een modern hoofdaltaar (2017), een altaarstuk van de heilige Benedictus (historisch hoofdaltaar) van K. Eykens (1752), een altaarstuk van de heilige Sebastiaan (zijaltaar zuid) toegeschreven aan C. Schut (1640-1644), en een altaarstuk van Onze-Lieve-Vrouw op het noordelijke zijaltaar (eerste kwart 20ste eeuw).

Barokbeelden van witte steen: Ecce Homo en Mater Dolorosa van S. De Neve (1671), verscheidene houten beelden (17de en 18de eeuw), een kruisweg geschonken door de familie baron Osy de Zegwaart (1863), 25 obiits (rouwborden) van adellijke families die begraven werden rond de kerk.

Communiebank door C. Marckx naar ontwerp van E. Baets (1762), barokke preekstoel door J. de Kegel (1642), barokke biechtstoelen (1622 en 1662) en eiken orgelkast (1745) met orgel (1886).

Ten noorden en ten zuiden van het historisch hoofdaltaar nissen met reliekhouders van Sint-Benedictus door G. Kerrickx (1705) en Sint-Hathebrandus door J. De Braeckeleer (1815).

Historisch hoofdaltaar, gewijd aan Sint-Benedictus

In 1630 werd de kerk gedeeltelijk vernieuwd en werden de drie bestaande altaren afgebroken.

Tussen 1640 en 1644 bouwde Sebastiaan de Neve een nieuw hoofdaltaar, dat er vandaag nog steeds staat.

In 1610-1611 schilderde Gilliam van Dermonde een triptiek voor dit historisch hoofdaltaar en werd daarvoor 250 gulden uitbetaald. Dit schilderij is verloren en nergens wordt het onderwerp van de triptiek vermeld.

In 1662 schilderde Antoni Goubeau voor 150 gulden een nieuw eendelig doek met als onderwerp ‘Christus aan het Kruis’. In 1752 moest dit schilderij van Goubeau plaats ruimen voor het huidig doek ‘Sint-Benedictus smeekt genezing af van de Hemel voor lijdende mensen en dieren’, geschilderd door Gerard Eyckens voor 180 gulden.

Het schilderij van Goubeau werd opgerold en bewaard tot het in 1851 aan een ‘kunstkenner’ verkocht werd, die het onmiddellijk in stukken sneed. Twee stukken hangen vandaag nog in de sacristie ‘Het hoofd van Christus’ en ‘Het hoofd van de heilige Maria’.

J.F. Vanderlinden restaureerde het schilderij van Gerard Eyckens in 1807 doch E.H. Hendrik Heylen (pastoor van de parochie tussen 1959 en 1984) ‘restaureerde’ het onoordeelkundig omstreeks Pasen 1982.

Linken

kasteel Cantecroy

kerk Sint-Benedictus

Mortsel

  1. Benoemingen pastoors

De Heren van Cantecroy hebben gedurende enkele eeuwen het recht gehad de pastoor van Sint-Benedictus te benoemen.

  2. Toren

Jan Maes, eigenaar van Cantecroy van 1616 tot 1627, werd door de stad Antwerpen in 1618 verplicht de torens en de omwallingen van kasteel Cantecroy te slechten en de stenen ervan te verkopen om zijn schulden te delgen. De toren van Sint-Benedictus werd (her)opgebouwd met deze stenen dus … als je de kerk via de hoofdingang betreedt wandel je onder het kasteel Cantecroy door.

  3. Begraafplaats

  3.1. Grafkelder in de kerk

Op de plaats, waar nu het nieuwe hoofdaltaar staat, was een grafkelder voor de heren en vrouwen van Cantecroy.

Hierin werden begraven:

   - 1403 Costin II van Ranst

   - 1411 Johanna van Daer Achter, vrouw van Costin II

   - 1443 Jan II van Ranst

   - ???? Beatrix van Duffel, vrouw van Jan II

   - 1476 Jan III van Ranst

   - ???? Johanna Rogmans, vrouw van Jan III

   - 1669 Charles de Fiennes

Dit graf werd in december 1955 door de Mortselse Heemkundige Kring geopend maar er werd niets meer in teruggevonden.

  3.2. Familiegraf op kerkhof rond de kerk

De familie Osy de Zegwaart had van 1815 tot 1859 een familiegraf op het kerkhof rond de kerk. Dit graf werd in 1959, bij de vergroting van de kerk, overgebracht naar de begraafplaats in de Lepelstraat.

   3.3. Obiits

Sint-Benedictus heeft 25 obiits van edelen die hun begrafenis in deze kerk hadden. Een aantal van hen (familie Osy) woonden op Cantecroy.

   4. Giften aan de kerk

Kardinaal Antoine Perrenot de Granvelle schonk in 1559 zes glas-in-lood ramen voor het hoogkoor van de kerk. In 1566 waren deze, door oorlogen en/of beeldstormen reeds vernield.

Philippe-Marc de Fiennes schonk in de tweede helft van de 17de eeuw het tabernakel op het historisch hoofdaltaar.

In 1863 schonk de familie Osy de Zegwaart de Kruisweg aan de kerk.

Kerkorgel & doksaal

Het eiken doksaal werd gebouwd in 1650. De kunstenaar is onbekend. Het kerkorgel is gebouwd door Jan Coustijns in 1746.

Obiits

Obiit betekent ‘Hij (zij) is heengegaan’. Het is dus een rouwbord voor een prominente overledene. De kleur is zwart voor gehuwden en wit voor ongehuwden. Een obiit is meestal een ruitvormig houten bord of een opgespannen doek en vermeldt het wapenschild van de overledene, alsook de geboorte- en de sterfdatum.

De rouwborden werden op de gevel van het sterfhuis opgehangen, meegedragen in de rouwstoet en, na de begrafenis, opgehangen in de kerk waar de overledene begraven werd. In Mortsel hadden de adellijke families, waarvan de kerk obiits bezit, een grafkelder op het kerkhof rond de kerk, dat verdween in 1961 bij de vergroting van het kerkgebouw.

Sint-Benedictus Mortsel heeft een uitzonderlijk hoog aantal obiits, namelijk 25.

 Lambrizering

De lambrizering met biechtstoelen werd grotendeels geplaatst in 1622 door een onbekend schrijnwerker, een stuk (in de zijbeuk noord) dateert uit 1710 en werd gemaakt door Pieter Convent.

De overige stukken werden geplaatst tussen 1651 en 1710 door onbekende artiesten.

Deel deze pagina